Οι πίθηκοι και τα σκυλιά χρησιμοποιούνταν συνήθως για να δοκιμάσουν αν οι άνθρωποι μπορούν να επιβιώσουν έξω από τη γήινη ατμόσφαιρα – αλλά πριν από 60 χρόνια οι Γάλλοι δοκίμασαν κάτι λίγο διαφορετικό.
Σε λίγες εβδομάδες, οι επιστήμονες του διαστήματος θα γιορτάσουν ένα αξιοσημείωτο γεγονός – την 60ή επέτειο από την εκτόξευση της πρώτης γάτας στο διάστημα, ένα αστροναυτικό κατόρθωμα που δεν έχει επαναληφθεί ποτέ.
Μια μικρή ασπρόμαυρη αδέσποτη από το Παρίσι, η Félicette, πέταξε με έναν γαλλικό πύραυλο σε μια αποστολή τον Οκτώβριο του 1963 που έφτασε σε ύψος 154 χιλιομέτρων, μεταφέροντάς την σε ένα μέρος όπου κανένα αιλουροειδές δεν είχε πάει πριν – ή από τότε.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’60, οι σκύλοι και οι πίθηκοι ήταν τα ζώα που χρησιμοποιούσαν συνήθως οι επιστήμονες για να διαπιστώσουν πόσο επικίνδυνες ήταν ακριβώς οι συνθήκες στο διάστημα και να εκτιμήσουν αν οι άνθρωποι θα μπορούσαν να επιβιώσουν σε ταξίδια πέρα από τα όρια της γήινης ατμόσφαιρας. Η Ρωσία προτιμούσε τους σκύλους, ενώ οι ΗΠΑ επέλεγαν γενικά τους πιθήκους.
Αλλά η Γαλλία αποφάσισε να είναι διαφορετική.
Συνολικά 14 αδέσποτες γάτες συγκεντρώθηκαν από το προσωπικό της γαλλικής διαστημικής υπηρεσίας Cerma – Centre d’Enseignement et de Recherches de Médecine Aéronautique – για να επιλεγούν ως αιλουροειδείς αστροναύτες, αν και στις γάτες σκόπιμα δεν δόθηκαν ονόματα προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να τις συμπαθήσουν υπερβολικά οι επιστήμονες. Η γάτα που επιλέχθηκε για να ταξιδέψει στο διάστημα ήταν απλώς γνωστή ως C341.
Στη συνέχεια, αφού ανακοινώθηκε η πτήση της με πύραυλο Veronique στις 18 Οκτωβρίου 1963 και η μετέπειτα ασφαλής επιστροφή της στη Γη, ο γαλλικός Τύπος αποφάσισε ότι αυτή η αιλουροειδής πρωτοπόρος έπρεπε να αποκτήσει όνομα. Επέλεξαν το Felix από τον χαρακτήρα γάτας κινουμένων σχεδίων, μόνο που ανακάλυψαν ότι το C341 ήταν θηλυκό. Το όνομά της προσαρμόστηκε σε Félicette, ως αποτέλεσμα.
Τοποθετώντας τη Félicette σε έναν από τους πυραύλους της, η Γαλλία πρόσθεσε ένα νέο είδος στον κατάλογο των πλασμάτων που οι επιστήμονες είχαν ήδη στείλει στο διάστημα, μια λίστα που έχει έκτοτε διευρυνθεί τις επόμενες δεκαετίες με την προσθήκη ορισμένων πολύ απίθανων ζωικών αστροναυτών.
Χελώνες έχουν τεθεί σε τροχιά γύρω από το φεγγάρι- χιλιάδες μέδουσες πετάχτηκαν κάποτε με ένα διαστημικό λεωφορείο- και το 1973, δύο αράχνες, η Ανίτα και η Αραμπέλα, μεταφέρθηκαν στο εργαστήριο Skylab που βρισκόταν σε τροχιά για να δουν αν μπορούσαν να πλέξουν ιστούς σε συνθήκες μικροβαρύτητας. (Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι μπορούσαν, αλλά οι ιστοί είχαν ανομοιόμορφο σχήμα).
“Στη δεκαετία του ’60, οι επιστήμονες και οι μηχανικοί ανησυχούσαν κυρίως για το πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι για έναν άνθρωπο να βρίσκεται σε μια κάψουλα στο διάστημα, και οι περισσότερες διαστημικές πτήσεις με ζώα έγιναν για να διαπιστωθεί αν υπέφεραν ή απειλούνταν η ζωή τους από την έλλειψη βαρύτητας ή την αυξημένη ακτινοβολία ή άλλες επιδράσεις που θα μπορούσαν να βιώσουν εκεί πάνω”, δήλωσε ο αστρονόμος Τζέικ Φόστερ στο Βασιλικό Αστεροσκοπείο Γκρίνουιτς.
“Το γεγονός ότι δεν υπέκυψαν άνοιξε το δρόμο για να ξεκινήσουν οι άνθρωποι ταξίδια στο διάστημα”.
Στην πραγματικότητα, η εκτόξευση των ζώων στο διάστημα έχει εκπληκτικά μακρύ γενεαλογικό δέντρο, καθώς χρονολογείται από τα τέλη της δεκαετίας του 1940, όταν Αμερικανοί επιστήμονες επέλεξαν μια πολύ ταπεινή μορφή ζωής για να είναι τα πρώτα πλάσματα που θα πετούσαν πέρα από την ατμόσφαιρά μας. Επέλεξαν τις μύγες των φρούτων.
Ένα ωφέλιμο φορτίο από Drosophila melanogaster φορτώθηκε σε έναν πύραυλο V-2, που είχε ανακτηθεί από το πυραυλικό πρόγραμμα της ναζιστικής Γερμανίας, και εκτοξεύθηκε σε ύψος 109 χιλιομέτρων. Στη συνέχεια, η κάψουλα έπεσε με αλεξίπτωτο στο Νέο Μεξικό και οι μύγες μελετήθηκαν για να εκτιμηθεί πώς είχαν επηρεαστεί από την κοσμική ακτινοβολία.
Την πτήση αυτή ακολούθησε στις ΗΠΑ μια σειρά άλλων υποτροχιακών αποστολών που μετέφεραν πιθήκους πάνω από την ατμόσφαιρα πριν το σκάφος τους επιστρέψει με τόξο στη Γη.
Πολλοί πέθαναν κατά τη διαδικασία, είτε από ασφυξία είτε όταν η κάψουλα τους υπέστη βλάβη.
Ωστόσο, ήταν η σοβιετική σκυλίτσα Λάικα που έγινε πρωτοσέλιδο παγκοσμίως το ρόλο της ως ζώου αστροναύτη. Ένα αδέσποτο που είχε μαζευτεί από τους δρόμους της Μόσχας, πέταξε πάνω στον Σπούτνικ 2 στις 3 Νοεμβρίου 1957. Αυτός ήταν μόλις ο δεύτερος δορυφόρος που τέθηκε ποτέ σε τροχιά γύρω από τη Γη και η Σοβιετική Ένωση αποφάσισε να μεγιστοποιήσει τις προοπτικές του σε πρωτοσέλιδα χρησιμοποιώντας τον για να μεταφέρει ένα ζωντανό πλάσμα.
Η Λάικα πέθανε από υπερθέρμανση στην τέταρτη τροχιά του σκάφους. Κανείς δεν περίμενε ότι θα ζούσε. Η τεχνολογία για την αποδρομολόγηση διαστημοπλοίων δεν είχε ακόμη αναπτυχθεί και ήταν γραφτό να πεθάνει στο διάστημα.
Ο Χαμ, ο πρώτος χιμπατζής στο διάστημα, προετοιμάζεται για την πρώτη του πτήση με το σκάφος Mercury Redstone-2 (Mr-2), μέρος του προγράμματος Mercury της Nasa τη δεκαετία του 1960.
Εκείνη την εποχή, η μεγαλύτερη κάλυψη του ταξιδιού της από τα μέσα ενημέρωσης επικεντρώθηκε στις επιπτώσεις του στον διαστημικό αγώνα ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης και στον ψυχρό πόλεμο. Παρ’ όλα αυτά, υπήρξαν επικρίσεις για την αποστολή, με τη βρετανική National Canine Defence League να καλεί όλους τους ιδιοκτήτες σκύλων να τηρούν ενός λεπτού σιγή για κάθε ημέρα που η Λάικα παρέμενε στο διάστημα.
Οι μεταγενέστερες αποστολές σχεδιάστηκαν για την ασφαλή επιστροφή των ζώων στη Γη μετά τις πτήσεις τους. Ορισμένες ήταν επιτυχείς, άλλες όχι. Τον Ιούλιο του 1960, οι σκύλοι Lisichka και Bars πέθαναν όταν ο σοβιετικός εκτοξευτής τους εξερράγη λίγο μετά την απογείωση.
Ωστόσο, την αποστολή αυτή ακολούθησε η επιτυχής εκτόξευση και ασφαλής ανάκτηση μιας κάψουλας που μετέφερε τα σκυλιά Belka και Strelka αργότερα το ίδιο έτος. Σύμφωνα με το βιβλίο Animals in Space των Colin Burgess και Chris Dubbs, η Σοβιετική Ένωση εκτόξευσε σκύλους σε πυραύλους 71 φορές μεταξύ 1951 και 1966, με 17 θανάτους.
Σήμερα, οι κανόνες που διέπουν τη χρήση ζώων σε διαστημικά πειράματα είναι πολύ πιο αυστηροί, πρόσθεσε ο Foster. “Τα ζώα τίθενται επίσης σε τροχιά για διαφορετικούς λόγους. Οι σύγχρονες αποστολές ενδιαφέρονται λιγότερο για τη δοκιμή των κινδύνων του διαστήματος και επικεντρώνονται περισσότερο στην έρευνα των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων της διαβίωσης στο διάστημα. Αυτό, με τη σειρά του, αντανακλά το ενδιαφέρον για την ανάπτυξη μακροπρόθεσμων αποστολών, όπως ταξίδια στον Άρη”.
Επιπλέον, οι επιστήμονες μελετούν διάφορες μορφές ζωής σε τροχιά -κυρίως στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό- για να διαλευκάνουν την επίδραση που έχει η βαρύτητα στους ζωντανούς οργανισμούς στη Γη. Σε τροχιά, η έλξη της βαρύτητας είναι πολύ ελαφρύτερη από ό,τι στη Γη, και αυτό μπορεί να ρίξει φως στον τρόπο με τον οποίο προχωρά η ανάπτυξη των ζώων και των φυτών.
“Τα φυτά αναπτύσσονται διαφορετικά στη μικροβαρύτητα”, δήλωσε η επιστήμονας της Nasa Jennifer Buchli. “Δεν ξέρουν πια προς τα κάτω. Δεν έχουν πλέον σήμα βαρύτητας για τη δομή των ριζών τους. Έτσι εξετάζουμε το RNA τους για να δούμε πώς δίνει κατευθύνσεις και σήματα και πώς αυτό διαφέρει από τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται τα φυτά στη Γη”.
Ένα άλλο έργο στον ISS, το οποίο ανέδειξε ο Foster, αφορούσε ποντίκια που πέρασαν 90 ημέρες εκεί ως μέρος μιας μελέτης για να δούμε πώς το πρόγραμμα ύπνου και τα έντερα ανταποκρίνονται στην παραμονή στο διάστημα για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. “Είχαν ποντίκια στο διάστημα και μια ομάδα ελέγχου στη Γη για να συγκρίνουν τα αποτελέσματα”.
Ίσως η πιο εκπληκτική πράξη διαστημικής επιβίωσης επιδείχθηκε από την tardigrade, ένα μικροσκοπικό ασπόνδυλο που μπορεί να αντέξει τα πιο ζεστά και τα πιο κρύα περιβάλλοντα στη Γη και μπορεί να επιβιώσει δεκαετίες χωρίς νερό.
Σε ένα πείραμα με τον ενδιαφέροντα τίτλο Tardis (Tardigrades in Space), μια ευρωπαϊκή ερευνητική ομάδα έστειλε 3.000 από αυτά τα μικρά πλάσματα σε τροχιά, όπου πέρασαν 12 ημέρες στο εξωτερικό ενός πυραύλου. Είναι αξιοσημείωτο ότι το 68% από αυτά επέζησε από το κρύο, τη μηδενική βαρύτητα, το κενό και την ακτινοβολία. “Οι αρκούδες του νερού είναι κάτι καινούργιο. Κανείς δεν γνώριζε αυτή τη δυνατότητα”, δήλωσε ο René Demets, βιολόγος του προγράμματος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος.
Το να πετάξει κανείς στο διάστημα δεν είναι πλέον θανατική καταδίκη, επιμένουν οι επιστήμονες. Ωστόσο, η Félicette δεν ήταν τόσο τυχερή. Έζησε την πτήση της και επέζησε από την επιστροφή της στη Γη, με την κωνικού σχήματος κάψουλα να προσγειώνεται σε μια θέση που την άφηνε να κρέμεται ανάποδα με τον πισινό της να προεξέχει στον αέρα μέχρι να την ανασύρουν.
Τα χειρότερα θα ακολουθούσαν. Δύο μήνες μετά το ταξίδι της στο διάστημα, η Félicette θανατώθηκε ώστε οι επιστήμονες να μελετήσουν το σώμα της για να διαπιστώσουν αν είχε υποστεί ανατομικές ή φυσιολογικές βλάβες. Αργότερα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν είχαν μάθει τίποτα χρήσιμο από την αυτοψία. Δεν εστάλησαν άλλες γάτες στο διάστημα και η Γαλλία δεν εκτόξευσε ποτέ τους δικούς της αστροναύτες.
Ωστόσο, η Félicette εξακολουθεί να μνημονεύεται. Ένα άγαλμά της, που κάθεται σε μια σφαίρα και κοιτάζει προς τα πάνω, στήθηκε στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Διαστήματος στο Στρασβούργο το 2019.
Το παρόν πόνημα καθώς και όλα τα άρθρα του ιστότοπου αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία του petkeepers.gr! Απαγορεύεται ρητά οποιαδήποτε αναδημοσίευση τους δίχως ενεργό σύνδεσμο παραπομπής(ενεργή πηγή) και συνεπάγεται τις αντίστοιχες νομικές κυρώσεις.
Όλες οι Ειδήσεις
- Γιατί η γάτα σας αγνοεί όταν γυρνάτε σπίτι και τι θέλει να σας πει
- Διαμαρτυρία ακτιβιστών για τα δικαιώματα των ζώων στο κέντρο της Αθήνας: Ζητούν να τελειώσει η εκμετάλλευση
- Η φωτογραφία που άλλαξε ζωές: Η Μάρθα, η σκυλίτσα που φωτογραφήθηκε με τον Στέφανο Κασσελάκη, υιοθετήθηκε
- Ο μικρός κούκλος ψάχνει το παντοτινό του σπίτι!
